Hükümet, kayıt dışı istihdamla mücadelede yeni bir döneme giriyor. İşverenlere yönelik ağır para cezaları, denetimlerin sıklaştırılması ve teşvik politikalarıyla birlikte çalışma hayatında köklü değişiklikler hedefleniyor.
Kayıt dışı istihdam, hem çalışan haklarını tehdit eden hem de devletin vergi kaybına neden olan ciddi bir sorundur. Türkiye’de uzun yıllardır gündemde olan bu sorunla mücadele amacıyla hükümet yeni bir adım atıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı koordinasyonunda hayata geçirilmesi planlanan yeni düzenlemeyle, kayıt dışı işçi çalıştıran işverenlere büyük para cezaları uygulanacak. Bu cezaların sadece para cezasıyla sınırlı kalmayacağı, aynı zamanda teşviklerden men edilme ve işyeri kapatma gibi ağır yaptırımların da gündemde olduğu bildirildi.
Kayıt Dışı İstihdam Nedir ve Neden Sorun?
Kayıt dışı istihdam, çalışanların sigortasız, yani Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeden çalıştırılması anlamına gelir. Bu durum, işçilerin emeklilik, sağlık hizmetleri, iş kazası güvenceleri gibi temel haklardan yoksun kalmasına yol açar. Aynı zamanda devletin gelir kaybı yaşamasına neden olur. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde yaygın olan bu uygulama, sosyal adaletin zedelenmesine ve rekabetin bozulmasına yol açar.
Yeni Ceza Sistemi Nasıl İşleyecek?
Yeni düzenlemeye göre, kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere uygulanan para cezaları önemli oranda artırılacak. Mevcut uygulamada iş başına kesilen ceza miktarı yaklaşık 20 bin TL civarındayken, yeni sistemde bu rakamın iki katına kadar çıkabileceği belirtiliyor. Ayrıca işveren, sigortasız çalıştırdığı her işçi için geriye dönük prim borcunu da faizli şekilde ödemek zorunda kalacak.
Yaptırımlar bununla da sınırlı değil. SGK teşviklerinden yararlanamama, kamu ihalelerine katılamama, hatta tekrar eden ihlallerde geçici işyeri kapatmaları gibi cezaların da yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Denetimler Dijital Takiple Güçleniyor
Yeni dönemde denetim mekanizmalarının da teknolojik altyapıyla güçlendirilmesi öngörülüyor. SGK ile Gelir İdaresi Başkanlığı’nın ortak veri paylaşım sistemleri, e-fatura, e-defter ve e-bildirge gibi uygulamalar sayesinde işyerlerindeki personel sayıları ve çalışma saatleri kolayca analiz edilebilecek. Böylece sahada yapılan fiziki denetimlerin yanı sıra dijital takiple de kayıt dışılık tespiti hızlanacak.
Ayrıca vatandaşların da kayıt dışı istihdamı bildirebileceği dijital ihbar hattı ve mobil uygulama altyapısının kurulması planlanıyor. İhbarların gizliliği korunacak ve denetimler hızlandırılacak.
İşverenler İçin Teşvik ve Bilgilendirme Dönemi
Ceza sisteminin yanı sıra işverenlerin kayıtlı istihdama yönelmesi için teşvik politikaları da devreye alınacak. SGK prim desteği, vergi indirimi ve istihdam seferberliği gibi uygulamalarla işletmelerin kayıtlı işçi çalıştırmaya yönelmesi hedefleniyor. Özellikle mikro işletmelerin bilgilendirilmesi için bölgesel eğitimler ve kamu spotları da planlanıyor.
Bu kapsamda, işverenlere rehberlik hizmetleri sunulacak ve mevzuat hakkında doğru bilgi edinmeleri sağlanacak. Böylece bilerek ya da bilmeyerek yapılan usulsüzlüklerin de önüne geçilmesi hedefleniyor.
Sendikalar ve Sivil Toplum da Devrede
Sadece devletin değil, sendikalar ve sivil toplum kuruluşlarının da kayıt dışılıkla mücadelede aktif rol oynaması bekleniyor. İşçi sendikalarının farkındalık kampanyaları, meslek odalarının işletmelere yönelik bilgilendirme seminerleri ve sosyal medya üzerinden yürütülecek bilgilendirme faaliyetleri ile toplumun her kesiminin bu mücadeleye dahil edilmesi amaçlanıyor.
Kayıt dışı istihdamla mücadele sadece bir ceza politikası değil, aynı zamanda sosyal bilinçlendirme süreci olarak görülüyor. Bu nedenle, hem yaptırımlar hem de destekleyici uygulamalar iç içe yürütülüyor.
Ekonomik ve Sosyal Kazanımlar Bekleniyor
Yeni düzenlemeyle birlikte hem devletin vergi ve prim gelirlerinin artması, hem de çalışanların sosyal güvencelerinin güçlenmesi bekleniyor. Aynı zamanda iş piyasasında rekabetin daha adil hale gelmesi, kayıtlı çalışan sayısının artması ve dolayısıyla emeklilik sisteminin sürdürülebilirliği açısından da önemli katkılar sağlanması hedefleniyor.
Kayıt dışı istihdama karşı alınan bu yeni önlemler, Türkiye’nin istihdam politikalarında önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Artık sadece denetim değil, bütüncül bir bilinçlendirme ve teşvik süreciyle sorunun kökten çözülmesi amaçlanıyor.
